پنجمین قسمت از برنامه رادیویی «چراغ» با محوریت «سیگار و دخانیات» و با حضور ویژه علیرضا صبا، روز جمعه از رادیو تهران پخش شد. این قسمت با تهیه‌کنندگی امیرحسین ثقفی، اجرای محمدحسین امیدی و کارشناسی علمی امین صادقی و رضا ماه‌منظر، گفت‌وگویی صریح، مستند و چندلایه درباره تاثیر سیگار و دخانیات در جوامع، روایت‌های رسانه‌ای و تحول نگاه علمی و فرهنگی به این پدیده را به مخاطبان ارائه داد.
علیرضا صبا در این برنامه، صحبت را با مرور خاطرات و تجربیات شخصی از مطالعه یک مقاله جذاب نشریه دانشمند (شماره‌ای متعلق به سال ۱۳۶۱) آغاز کرد و گفت:
«موضوع مقاله درباره اعتیاد به سیگار و تاثیر آن بر نوزادان نارَس و مادران باردار بود. نویسنده مقاله به دقت مواد تشکیل‌دهنده سیگار و آثار هر یک بر سلامت مادران و جنین را توضیح داده بود؛ از نیکوتین، اکسید دوکربن و سیانورها تا ترکیبات قطرانی. مرور این مقاله برای من جالب بود، چون برخی از آن مواد امروزه دیگر در سیگارها وجود ندارند یا به حداقل رسیدند و این نشان می‌دهد که آگاهی و پیشرفت علم چگونه بر ترکیب و قانون‌گذاری محصولات دخانی تاثیر گذاشته است.»
صبا افزود:
«جالب است که در آن سال‌ها (دهه شصت)، حتی هنوز بسیاری از عوامل بروز سرطان ناشناخته بود و معادله سرطان و دخانیات، مسئله‌ای تا حدی گمنام به شمار می‌رفت. این برای من که امروزه حجم عظیمی از تحقیقات و اطلاع‌رسانی درباره مضرات این محصولات می‌بینم، تجربه‌ای تأمل‌برانگیز بود.»
در بخش دیگری از برنامه، علیرضا صبا با نگاه انتقادی و روایتی از دوران تحصیل خود، گفت:
«در دانشگاه تهران “شورای دانشگاه بدون دخانیات” داشتیم و بچه‌های دانشکده هنرها با جمع‌آوری ته سیگارهای فضاهای دانشگاه، مجسمه‌های کوچک و هنری می‌ساختند. این کارها علاوه بر پیام زیست‌محیطی، به نوعی بیان هنری مخالفت با عادات ناسالم بود و امروز هم تاثیر هنر و رسانه را در تغییر فرهنگ مصرف دخانیات نباید دست کم گرفت.»
وی با اشاره به آلودگی‌های زیست‌محیطی ناشی از ته سیگارها، ابراز داشت:
«ته سیگارها به شدت به محیط زیست آسیب می‌زنند، به خاک، آب و حتی اکوسیستم گیاهی. سیگار یک زباله‌ی به‌شدت سمی و خطرناک است و باید نگاه جدی‌تری به جمع‌آوری و بازیافت آن داشت.»
در بخش پایانی برنامه، نگاه اقتصادی و سیاست‌گذاری هم مطرح شد:
«در تحقیقاتم دیدم که تعداد کارخانه‌های سیگار در کشور از ۷ در سال ۱۳۹۳ به ۲۳ تا در سال ۱۳۹۸ رسیده است! و این رشد، ذهن را به فکر می‌اندازد که چگونه با وجود تحریم‌ها، انواع برندهای دخانیات حتی آمریکایی‌ها به‌راحتی وارد بازار ایران می‌شود. راهکار خیلی از کشورها برای کنترل مصرف، مالیات بالاست؛ مثلاً در فنلاند و یونان ۸۴ درصد ولی در ایران این عدد حتی در قانون بودجه ۱۴۰۰ به ۳۶ درصد هم نرسید.»
صبا همچنین بر نقش رسانه‌ها تأکید کرد:
«مهم‌ترین نکته، مسئولیت رسانه‌ها و تولیدکنندگان محتواست؛ چون می‌توانند آینده‌ای بدون دود بسازند و روایت سیگار را در هر مدیوم، هنرمندانه و هشداردهنده بیان کنند.»
این قسمت، با ارائه شواهد مستند و ترکیب روایت‌های رسانه‌ای و تجربیات شخصی، تلاش کرد افق تازه‌ای از نقش ترویجی علم در مقابله با دخانیات و تبیین پیامدهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن را به نمایش بگذارد.
