در هفتمین قسمت از برنامه رادیویی «چراغ» که با محوریت «علم و رسانه» از رادیو تهران پخش شد، علیرضا صبا مهمان ویژه استودیو بود. این برنامه به تهیه‌کنندگی امیرحسین ثقفی، اجرای محمدحسین امیدی و کارشناسی امین صادقی و رضا ماه‌منظر، هر قسمت با موضوعی جذاب به بحث‌های چالشی در عرصه ترویج علم و فرهنگ عمومی می‌پردازد و این‌بار موضوع عجیب اما جهانیِ «خون» را به میان کشید.
علیرضا صبا، فعال رسانه، پژوهشگر ارتباط علم و جامعه، در این قسمت با رویکردی متفاوت به بازنمایی خون در آثار علمی‌تخیلی، سینما و رسانه پرداخت. او در آغاز گفت‌وگو با اشاره به جایگاه خون در فرهنگ تصویری جهان عنوان کرد: «سینما بیشتر با بسته‌های خون، نمایش را پیش می‌برد تا واقعیت را.» صبا در ادامه از تفاوت‌های بازنمایی علمی و سینمایی این مایع حیاتی گفت و تاکید کرد: «علم باید بر پرده نقره‌ای جاری شود، نه فقط خون.»
در این گفت‌وگو، نگاهی عمیق به چگونگی استفاده از جلوه‌های ویژه و بسته‌های ساختگی خون در فیلم‌های مطرح دنیا شد. صبا با اشاره به آثار مطرح کارگردانانی مانند کوئنتین تارانتینو به طنز یادآور شد که تصاویر خشن و ریخت‌وپاش‌های خون در سینما، گاه بیش از واقعیت است و این رویکرد می‌تواند بر نگرش عمومی نسبت به علم و موضوعات زیستی تاثیر بگذارد. او گفت: «گاهی در فیلم‌ها خون فواره می‌زند، خودروها با شلیک گلوله منفجر می‌شوند یا بدن‌ها واکنش‌هایی غیرعلمی نشان می‌دهند. اما این نمایش‌ها، هرقدر هم جذاب، اغلب با یافته‌های علمی فاصله دارند.»
در خلال برنامه، کارشناسان حاضر با مروری بر فیلم‌ها و کتاب‌های علمی‌تخیلی چون “دراکولا”، “مصاحبه با خون‌آشام”، “بلید” و حتی انیمیشن‌های محبوب چون “هتل ترانسیلوانیا”، از تاثیر این آثار بر تخیل کودکان و نوجوانان و ذهنیت آن‌ها درباره «خون» گفتند. صبا تاکید کرد: «نقش رسانه‌ها و محصولات فرهنگی را نمی‌توان در ساختن ذهنیت‌های جامعه درباره علم و بدن نادیده گرفت. این تاثیرات از دوران کودکی، از طریق مجلات علمی، کتاب‌های مصور و فیلم‌ها آغاز می‌شود و تا بزرگسالی با ما باقی می‌ماند.»
وی در ادامه برنامه به جنبه‌های علمی خون در رسانه پرداخت؛ از روایت علمی گردش خون در فیلم‌ها، تا اشاره به مجلات و کتاب‌های ترویجی که مفاهیم تخصصی فیزیولوژی خون را برای مخاطب عام ساده‌سازی می‌کنند. «دنیای ترویج علم امروز نیازمند پیوندی عمیق‌تر میان رسانه‌ها و محتوای علمی است. اگر بتوانیم منطق علم را با جذابیت روایت و قدرت تصویرگری رسانه پیوند بزنیم، مردم حتی سخت‌ترین مفاهیم زیست‌شناسی را نیز درک خواهند کرد.» این بخشی دیگر از سخنان صبا بود که با استقبال کارشناسان و شنوندگان مواجه شد.
بخش مهمی از این قسمت، اختصاص به بازشناسی خطاهای رایج فیزیکی و علمی در آثار سینمایی داشت: از شیوه نادرست پاشش خون تا واقعیت انفجار خودروها و جزئیات علمی‌ای که اغلب توسط فیلمنامه‌نویسان نادیده گرفته می‌شود. این نقدهای علمی با هدف ارتقای سواد رسانه‌ای مخاطبان و آشناسازی آن‌ها با تمایز میان تخیل و واقعیت عرضه شد.
برنامه «چراغ» با محوریت نگاه نقادانه به علم، رسانه و جامعه، هر هفته به موضوعی نو و چالشی می‌پردازد. قسمت هفتم نیز با محوریت «خون» نمونه‌ای از ترکیب هوشمندانه روایت علمی و هنری بود که توسط علیرضا صبا و دیگر کارشناسان به اجرا درآمد. علاقه‌مندان می‌توانند این برنامه شنیدنی را از بخش آرشیو سایت رادیو تهران و همچنین در سایت شخصی علیرضا صبا مطالعه و دنبال کنند.
